Nhìn lại quá khứ, trong tiến trình cải cách kinh tế của những quốc gia trên thế giới, họ đã học hỏi và rút tỉa kinh nghiệm từ nhiều nơi. Ví dụ như: Về khoa học đào tạo, thị trường chứng khoán, ngân hàng, quản trị học theo Mỹ; lao động học theo Đức, sãn xuất học theo Singapore; y tế xã hội học theo Canada v.v.. Xa hơn, vào cuối thế kỹ XVIII nước Anh đã học theo mô hình phát triển của Hà Lan và gần đây nữa Đặng Tiểu Bình đã làm cuộc cách mạng kinh tế qua mô hình Nhật Bản. Sự phát triển của Trung Quốc chẳng những đi trên một chặng đường về kinh tế, mà trong chặng đường ấy kỹ nghệ quốc phòng cùng đồng hành, góp phần cho nền kinh tế toàn cầu nhờ bởi 1.3 tỷ dân. Điều mà trước đây Tổng thống Harry Truman mong rằng nước Mỹ chỉ cần bán cho người dân Trung Quốc mỗi người một lọ Aspirine thì đời sống chúng ta (người dân Mỹ) cũng đã khác biệt rồi.



Đó là những căn bản học hỏi về một nền kinh tế hội nhập và phát triễn dưới thời Võ Văn Kiệt. Khởi đầu từ nền kinh tế vi mô tiến đến vĩ mô kinh qua kinh tế học thực chứng, nhằm mô tả và giải thích các sự kiện xảy ra một cách khách quan trong thực tế, từ tổng sản lượng quốc gia, lạm phát, thất nghiệp, tỷ số hối đoái v.v.. để rồi đưa ra kiến nghị mang tính chủ quan của các nhà kinh tế gia được gọi là kinh tế chuẩn tắc.



Kinh tế chuẩn tắc là một trong lý thuyết căn bản xác định về việc làm, sản xuất, lãi xuất và tiền tệ của Keynes đưa ra với những phương pháp điều chỉnh từ nhà nước để giảm thiểu tình trạng thất nghiệp, xử dụng phương tiện tài chính để kích cầu. Tăng tỷ lệ tiêu dùng và đi đến việc sản xuất. Đây chính là nguyên tắc khởi đầu cho chính sách kinh tế mà Kiệtnomics (Võ văn Kiệt) đã khởi xướng. Gần hơn nữa, Tổng thống Obama cũng đã xử dụng kinh tế chuẩn tắc dùng ngân sách Liên bang vực dậy ngân hàng tư nhân và công ty General Motor không bị khánh tận trong những năm qua.



Tiến trình hình thành đó của Việt Nam chỉ thật sự được phát huy trong vòng 20 năm qua, mặc dầu đất nước đã thống nhất 37 năm. Tuy nhiên, trong 17 năm trước từ 1975-1992 Việt Nam phải đối diện với những vấn nạn như sau: Cuộc chiến tiêu diệt độc tài Pol Pot, Chiến tranh biên giới với bọn bành trướng Bắc Kinh, Hoa Kỳ cấm vận, hậu qủa của chiến tranh để lại. Đó là những nguyên nhân chính để Việt Nam chậm phát triển. Tuy nhiên, kể từ ngày lệnh cấm vận được bãi bỏ, yếu tố chính trị tương đối cân bằng, tiếng nói Việt Nam được các quốc gia trên thế giới lắng nghe và chấp nhận, cùng lúc ấy Việt Nam chuyển sang giai đoạn vĩ mô. Thế nhưng, trên đường đi đến và tiếp tục duy trì nền kinh tế vĩ mô việc trước tiên phải thực thi 3 giai đoạn:



1.         Kinh tế học thực chứng:



            a, Mục đích giải thích các hiện tượng kinh tế, tập trung vào dữ kiện, phát triễn và lý luận về kinh tế trong chiều hướng phát triển.



            b, Phân tích hành vi kinh tế, tăng trưởng cung và cầu, đánh giá tình trạng lạm phát.



            c, Đánh giá thị trường, tiên liệu tiềm năng.



2.         Kinh tế học chuẩn tắc:



Đây là loại lý thuyết (Normative economics), nhằm nhận định cũng như đánh giá và theo dõi chính sách kinh tế. Tuy nhiên, khi thẩm định giá trị chuẩn tắc việc đầu tiên và trên hết phải có các điều kiện khả thi. Nếu trường hợp điều kiện thay đổi thì giá trị cũng chạy theo.



3, Nhằm mục đích phát huy nền kinh tế vĩ mô, những người làm ra chính sách cần phân biệt sự khác biệt giữa kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc. Làm được điều ấy, chúng ta sẽ đặt ra những câu hỏi sau đây:



            a, Làm sao sản xuất?



            b, Sản xuất cái gì?



            c, Sản xuất cho ai?



            d, Sản xuất như thế nào?



            e, Ai sẽ là thị trường tiêu thụ?



Trong quy tắc kinh tế, nắm vững được những yếu tố trên người sản xuất đã có được một đoạn đường khả thi để thành công. Đi vào thực tế, chúng ta thử nhìn qua những chuyển động của thị trường Viêt Nam trong thời gian gần nhất,có thể.



Điểm mạnh.



So với năm 2011, tổng kim ngạch xuất khẩu từ cuối tháng 7 đầu tháng 8/2012 là 73.8. tỷ mỹ kim, tăng hơn năm trước 16.9%. Trong đó các mặt hàng như kỹ nghệ dệt, may (8.9 tỷ tăng 6.2%). Điện thoại, linh kiện, tiểu công tăng 7,4 mỹ kim. Riêng nông-lâm-thủy-sản trong thời gian gần 8 tháng đã thu được 19 tỷ mỹ kim v.v.. kể cả cafê là món hàng nóng nhất thế giới. Về xuất khẩu, thị trường Mỹ là nơi Việt Nam có thể tiêu thụ nhiều nhất, với 8 tháng đầu lên đến 23 tỷ mỹ kim.. tiếp theo thị trường Âu châu 13.8 tỷ Mỹ kim; khối ASIAN 10.5 tỷ mỹ kim,  Nhật Bản và sau cùng là Trung Quốc.  Sỡ dĩ kim ngach xuất khẩu tăng theo tỷ lệ là nhờ bởi nguyên tắc vĩ mô được áp dụng theo đúng mô hình của kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc. Điều nầy cho thấy sự phối hợp chặt chẻ giữa bộ Công thương cùng các ngành nghề liên hệ.



Một điểm son thứ 2, theo nhận định của ngân hàng thế giới (World Bank) tại Việt Nam. Người ta cho rằng nền kinh tế vĩ mô của Việt Nam đi từ bất ổn định đến ổn định vượt qua thời kỳ khó khăn nhất, hiện đang có dấu hiệu phục hồi trên nhiều phương diện, đứng đầu là sản xuất ngành công nghiệp. Ngoài ra còn kiềm chế được lạm phát, ổn định được tỷ giá ngân sách dự trữ cũng như ngoại hối tăng..



Điểm yếu.



            a, Mặc dầu các điều khoản đầu tư có thay đổi và thiện chí cải tổ của chính phủ. Tuy nhiên hệ thống hành chánh vẫn còn quá cồng kềnh, tiền hậu bất nhất, quan chức tham ô, quan niệm “cắt giây động rừng” là nguyên nhân tham nhũng chẳng những tồn tại lại còn lớn lên. Cho nên tỷ lệ đầu tư từ nước ngoài đã giảm so với những năm trước.



            b, Trong một nước phát triển, phần lớn lệ thuộc vào vấn đề xuất khẩu, như Nhật hay Trung Quốc là 2 ví dụ điển hình. Xuất khẩu được định nghĩa đồng nghĩa với sự sống còn của nền kinh tế và hình thức thâu tập ngoại tệ đem lại công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã giảm đi. Lý do không đoạt tiêu chuẩn vì chất lượng. Ngoài ra, nhà nước đã bỏ quên chính sách vận động kiều bào hãy dùng hàng hóa do người Việt sản xuất.



            c, Người dân thiếu tin tưởng ở hệ thống ngân hàng do yếu tố điều hành thiếu ngay thẳng, vì thế họ không bỏ tiền vào trương mục tiết kiệm, ngược lại mua vàng tích trữ. Nhất là gần đây hiện tượng bầu Kiên đã gây nên chiến dịch rút tiền. Đây là hiện tượng xấu cho ngành ngân hàng nói riêng và cho nhà nước nói chung. Lý do, ngân hàng sẽ không còn vốn để cho những nhà đầu tư vay mượn, gây nền tình trạng khủng hoảng cho nền tài chánh. Trong quá khứ khi hiên tượng bầu Kiên bộc phát, nhà nước đã tiếp lực cho ngân hàng. Nhưng việc nầy không thể kéo dài vì lòng tin của người bỏ tiền trong trương mục tiết kiệm đã không còn nữa. Cho nên, muốn lấy lại niềm tin nhà nước cần có những văn kiện bảo đảm chính thức cho người gửi tiền ở mức độ và số tiền nào đó.



            d, Theo dự đoán của Ủy ban Tư vấn Chính sách Tiền tệ Quốc gia chính phủ cho biết vào cuối năm nay “nợ xấu” có thể lên đến 5%. Tuy nhiên, theo nhận xét của chuyên viên tài chánh nước ngoài thì cho rằng ít nhất hiện nay 12% tài sản của ngân hàng là nợ xấu. Riêng công ty phân tích tài chánh Capital Economics nhận định: Tỉ lệ nợ xấu có thể vượt qua 17% vào cuối năm nay và sẽ có rất nhiều vấn đề xảy đến cho ngân hàng.



Một nền kinh tế vĩ mô trên đường hội nhập không thể mang lại thành quả mong muốn nếu hệ thống ngân hàng không được vững mạnh, độc lập điều hành. Độc lập nhưng phải có sự giám định chặt chẻ của nhà nước qua một Ủy Ban có thực quyền và không tham ô hay ảnh hưởng chính trị. Chính vì thế, Việt Nam cần:



Hệ Thống Ngân Hàng qua hình thức Tái Cấu Trúc.



Trước đây Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra kế hoạch tái cấu trúc ngân hàng qua hình thức giảm thiểu 2/3 ngân hàng, bằng cách sát nhập những ngân hàng nào được đánh giá thấp vào các ngân hàng đánh giá cao. Đây chỉ là phương pháp có tính giai đoạn nhưng không phải là cách Tốt Nhất. Do đó, để có thể thâu gặt một cách hiệu quả hơn chính phủ cần có những động thái điển hình sau đây:



Theo luật đầu tư hiện nay tất cả các công dân không có quốc tịch Việt Nam chỉ được phép nắm giữ không quá 30% cổ phần và những người nước ngoài không được quyền nắm giữ từ 15-20% vốn đầu tư ngân hàng. Điều lệ trên của chính phủ mặc dầu theo lý thuyết thì tốt, nhưng thực tế sẽ không được thích hợp, nhất là tình trạng rút tiền ra khỏi ngân hàng như hiện nay. Do đó, việc trước tiên ngân hàng phải giải quyết tất cả món nợ xấu, đồng thời nhà nước phải kêu gọi sự tham gia của nước ngoài từ kinh nghiệm điều hành cũng như vốn (capital). Đồng thời nhà nước phải chấp nhận cho người nước ngoài nắm giữ nhiều hơn 30% cổ đông và hơn 20% trong lãnh vực đầu tư ngân hàng.



Từ những gọi ý trên chúng ta hiểu được Việt Nam không thể phát triển qua mô hình Trung Quốc. Nếu có ai đó hay người nào rập khuôn Trung Quốc thì kẻ đó là những người hoàn toàn không hiểu biết căn bản nguyên tắc kinh tế và quy luật ngân hàng. Bởi, tự thân Trung Quốc có tỉ lệ dân số đông hơn, địa lý khác hơn và con người Trung Quốc cũng khác con người Việt Nam. Ví dụ, Việt Nam chúng ta nặng về xuất khẩu cafe, hải sản, gạo v.v.. Còn Trung Quốc lại xuất khẩu kỷ nghệ nhẹ ví dị như: đồ chơi trẻ em, hàng hóa tiêu dùng hằng ngày trong nhà, vật dụng v.v.. Thế thì chúng ta phải tự đưa ra chiến lược phát triển cho chính mình như thị trường phần mềm giống như Ấn Độ.



Với bản chất thông minh và cần cù của con người Việt Nam, cùng với chất xám hải ngoại, kẻ viết bài nầy rất lạc quan vào sự định hướng phát triển trong tương lai của đất nước dưới tầm nhìn vĩ mô. Cũng từ đáy tim, chúng tôi mong mõi những kinh tế gia, các nhà hoạch định kế hoạch hãy nắm tay xây dựng một Việt Nam phú cường.